Wat is grootschalige batterijopslag?
Grootschalige batterijopslag is van essentieel belang in de energietransitie. We bevinden ons op een kantelpunt in de energietransitie, waarbij we gaan van centrale regelbare elektriciteitsproductie middels fossiele elektriciteitscentrales naar een decentrale en niet regelbare elektriciteitsproductie met duurzame energiebronnen. Dit brengt nieuwe uitdagingen met zich mee, want zonne- en windenergie zijn noodzakelijk in de energietransitie, maar niet altijd beschikbaar of voorspelbaar. Batterijopslag biedt de oplossing.
Grootschalige batterijopslag
De vraag naar grootschalige batterijopslag neemt toe in Nederland. Batterijopslag is zoals het woord zegt de opslag van elektriciteit in een batterij of meerdere batterijen. Dit proces stelt ons in staat om elektriciteit op te slaan wanneer deze beschikbaar is of wanneer er een overschot aan duurzame elektriciteit ontstaat op piekmomenten en deze elektriciteit later te gebruiken wanneer dat nodig is. Batterijen fungeren als een soort “energiebuffer” in een energiesysteem die steeds flexibeler wordt t.a.v. zowel elektriciteitsvraag- als aanbod. Batterijopslag is dan ook essentieel voor het efficiënt beheren van onze elektriciteitsnetwerken.
Hoe werkt grootschalige batterijopslag?
Grootschalige batterijopslag is het gebruik van grote batterijsystemen om elektriciteit op te slaan op een niveau dat veel verder gaat dan individuele huishoudens. Deze systemen kunnen variëren van grootschalige batterijsystemen die energie opslaan voor netbeheerders, bedrijven en gemeentes tot batterij-installaties die verbonden zijn met zonne- en windparken. Ze werken door elektriciteit op te nemen wanneer er een overschot is en deze weer af te geven wanneer de vraag hoog is. Dit helpt om het elektriciteitsnet in balans te houden en pieken en dalen in vraag en aanbod te verminderen.
Waarom is batterijopslag belangrijk?
Batterijopslag speelt een cruciale rol in de overgang naar duurzame energie en het behalen van onze klimaatdoelstellingen. Hier zijn enkele redenen waarom batterijopslag belangrijk is:
- Netstabiliteit: grootschalige batterijen helpen om de spanning op het elektriciteitsnet te stabiliseren, vooral wanneer er veel hernieuwbare energiebronnen zoals zonne- en windenergie worden gebruikt.
- Flexibiliteit: grootschalige batterijopslag biedt flexibiliteit in het beheer van energie, waardoor er efficiënter gebruik gemaakt kan worden van hernieuwbare bronnen en het elektriciteitsnet. Batterijopslag is tevens een uitstekend middel als duurzaam regelbaar vermogen.
- Energieonafhankelijkheid: grootschalige batterijopslag nemen het stabiliseren van het elektriciteitsnetwerk over van de fossiele energiebronnen.
Batterijopslag en zonne-energie
Grootschalige batterijopslag gaat hand in hand met zonne-energie. Zonnepanelen wekken overdag elektriciteit op, maar er is ook energie nodig wanneer de zon niet schijnt. Batterijen kunnen deze zonne-energie opslaan en ’s nachts of op bewolkte dagen leveren.
In april 2023 heeft de minister aangekondigd dat er een verplichting voor batterijen bij zonneparken komt, in combinatie met een subsidie. De verplichting van een batterij bij zonne-energie, een zonnepark, moet helpen bij het oplossen van de groeiende netcapaciteitsproblemen. Hoe logisch het ook klinkt, dat is niet in alle gevallen een goed idee omdat het niet de meest efficiënte en effectieve inzet van schaarse middelen is.
Congestie is namelijk niet overal. Het kan zo zijn dat een zonnepark direct wordt gekoppeld aan een fabriek die de opgewekte zonne-energie direct gebruikt. Daarmee is een batterijopslagsysteem niet nodig. Andersom kan er in de buurt van een nieuwbouwwijk met veel zonne-energie op het dak juist wel een grote batterijopslagbehoefte zijn. Een batterij kan dus zeker helpen om congestie op te lossen, maar dit te verplichten bij een zonnepark is dus niet altijd verstandig. Willen we batterijsystemen zo efficiënt en effectief mogelijk inzetten, ook gezien kosten en het gebruik van kritieke grondstoffen, is dat niet altijd het geval met de uitgestelde levering van zonne-energie door een verplichte batterij bij een zonnepark. Tevens kunnen grootschalige batterijen meerdere diensten leveren aan het elektriciteitsnet dan alleen het opslaan en terugleveren van opgewekte zonne-energie en worden ze met deze verplichting alleen maar ingezet voor één dienst.
Voordelen van batterijopslag
Grootschalige batterijopslag biedt diverse voordelen:
- Verlagen van piekbelasting: grootschalige batterijopslag vermindert de piekbelasting op het netwerk door energie op te slaan wanneer de vraag laag is en deze vrij te geven wanneer de vraag hoog is.
- Verduurzaming: grootschalige batterijopslag helpt bij het verminderen van CO2-uitstoot door het gebruik van fossiele brandstoffen te verminderen.
- Stabiliteit: grootschalige batterijen helpen bij het stabiliseren van het elektriciteitsnet.
Grootschalige batterijopslag in Nederland
Het aandeel duurzame energie in Nederland moet groeien om de klimaatdoelstellingen te halen. Daarmee moet grootschalige elektriciteitsopslag middels batterijen ook meegroeien. Landelijke netbeheerder TenneT verwacht in 2030 alleen al zo’n 9 gigawatt aan elektriciteitsopslag nodig te hebben voor het hoogspanningsnet in Nederland. Branchevertegenwoordiger Energy Storage NL komt in haar studie op een soortgelijk getal uit en verwacht dat er 20 gigawatt nodig is tegen het einde van dit decennium. In de 4 scenario’s van de Integrale Infrastructuurverkenning 2030-2050 van Netbeheer Nederland verwachten de netbeheerders in 2050 40 tot 70 gigawatt vermogen aan elektriciteitsopslag middels batterijen nodig te hebben.
De toekomst van batterijopslag
De toekomst van batterijopslag ziet er veelbelovend uit. Onderzoek en technologische ontwikkelingen leiden tot efficiëntere en effectievere batterijen, ook als het gaat om het gebruik van kritische grondstoffen en recycling, waardoor ze nog breder kunnen worden ingezet. Om de potentie van grootschalige batterijopslag volledig te benutten zijn de volgende stappen van essentieel belang:
- Batterijopslagsystemen hebben te maken met hoge transporttarieven voor het gebruik van het elektriciteitsnet, terwijl ze juist een dienst voor het elektriciteitsnet bieden. Hoewel er op dit moment een korting wordt gegeven van 65% kunnen de transporttarieven voor batterijopslag nog altijd oplopen tot meer dan 80% van de operationele kosten. Die korting is onvoldoende om elektriciteitsopslag in Nederland écht van de grond te krijgen en de benodigde gigawatten te realiseren. In landen als België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk is er al (gedeeltelijke) vrijstelling op transporttarieven voor elektriciteitsopslag
- Het is van belang dat diverse (duurzame) opwek- en opslagbronnen gebruik mogen maken van één aansluiting. Dit heet cablepooling. Daarmee wordt het elektriciteitsnet efficiënt benut. Recentelijk heeft de ACM hier voor batterijen de mogelijkheid tot gegeven.
- Het is belangrijk dat netbeheerders de locaties bekend mogen maken waar grootschalige batterijsystemen veel impact kunnen hebben om bij te dragen aan het oplossen van de netcongestieproblematiek.
Grootschalige batterijopslag in de praktijk
GroenLeven heeft op een voormalige zandwinplas bij Sellingen in Groningen het grootste drijvende zonnepark van Europa gerealiseerd. Daarbij heeft GroenLeven haar eerste grootschalige batterijopslagsysteem geplaatst. Dit batterijopslagsysteem, met een vermogen van 15 megawatt en een opslagcapaciteit van 30 megawattuur, draagt onder andere bij aan het ontlasten van het elektriciteitsnet. Peter Paul Weeda, CEO van GroenLeven, over het belang van grootschalige batterijopslag: “We voelen het als onze opdracht om de energietransitie verder te helpen en dat betekent ook bijdragen om het net te balanceren. We richten ons daarom niet alleen op zonne-energie, maar zetten de verbreding in met opslag: zowel met batterijen als met groene waterstof. Daarmee helpen wij netbeheerders te zorgen voor een stabiel en betrouwbaar elektriciteitsnet in tijden van een steeds groter aanbod van weersafhankelijke elektriciteitsopwekking.”