Lef en ambitie omzetten in lokaal eigenaarschap
Duurzame energiebronnen zullen onherroepelijk onderdeel worden van ons toekomstige leven in Nederland. Om ervoor te zorgen dat dit gebeurt op een manier waarmee (bijna) iedereen gelukkig kan zijn, werken energiecoöperaties, gemeenten en ontwikkelaars intensief met elkaar samen. Lokaal eigenaarschap zal daarin een steeds grotere rol gaan spelen, en niet enkel omdat het Klimaatakkoord dat wil. Kees de Vries is voorzitter van energiecoöperatie Blauwvinger Energie in Zwolle en vindt dat grootschalige duurzame initiatieven in de regio meestal niet ontwikkeld kunnen worden zonder de lokale omgeving. “Kansen zien en creëren en lokaal initiatief nemen; zo zorgen we ervoor dat duurzame energie de regio ten goede komt.”
Kees de Vries is 63 jaar en inwoner van Zwolle. Sinds 2011 maakt hij deel uit van de energiecoöperatie Blauwvinger Energie. Kees: “In 2011 vroeg de gemeente Zwolle wijken in Zwolle om na te denken over een ‘buurtenergiebedrijf’. Hoewel veel goedbedoelde ideeën op tafel werden gelegd in het kader van bewustwording, wilden wij het wat letterlijker nemen: we wilden er een echt energiebedrijf van maken. Het onderwerp ‘verduurzamen’ speelt immers al sinds de jaren 60; als je je in 2011 niet bewust bent van de noodzaak, dan klopt er iets niet. Wij wilden een organisatie die kon doorpakken, actie ondernemen. Daar sloten veel mensen zich bij aan, met als gevolg dat Blauwvinger Energie werd opgericht.”
Kees keek met Blauwvinger Energie in de beginfase al naar grote projecten zoals wind- en zonneparken. “We hadden in de regio een duidelijke doelstelling: zo snel mogelijk de energievoorziening van Zwolle verduurzamen. Daar zijn we al tien jaar mee bezig. We begonnen als een groep enthousiaste vrijwilligers, maar om projecten te kunnen realiseren, is het nodig om als rechtsvorm te opereren. We begonnen als stichting, daarna werden we een vereniging om leden te binden, en nu zijn we een coöperatie.”

Bomhofsplas
In 2018 hoorde Blauwvinger Energie van een aantal nieuwe projecten die gepland stonden in de regio. Kees: “We hadden een goede verstandverhouding met de gemeente, die toen ook aan tafel zat met GroenLeven. Zij waren van plan twee drijvende zonneparken te realiseren, waaronder op de Bomhofsplas. Lokale participatie moest daarin een onderdeel worden. GroenLeven gaf aan dat ze het park uiteindelijk wilden overdragen, wilden verkopen. Op dat moment riepen we: ‘Kunnen wíj het ook kopen?’ GroenLeven bleek hierin een enorm positieve houding te hebben: wij konden het drijvende zonnepark wel overnemen.”
Maar voor een pas startende energiecoöperatie was de aankoop van het toen aankomende grootste drijvende zonnepark van Europa een flinke opgave. Kees: “Om dit te kunnen waarmaken, hadden we kennis en financiering nodig. Een paar dagen later zaten we aan tafel bij Energiefonds Overijssel, waar we het project hebben ingebracht met de wens dat we het graag via de energiecoöperatie in lokaal eigendom wilden krijgen. Een goed plan, volgens Energiefonds Overijssel, want ze gingen ermee akkoord om samen met een particuliere Zwolse investeerder de aankoop te bewerkstelligen.”
In 2020 werden de handtekeningen onder de overeenkomst gezet en werd het eigendom van het drijvende zonnepark op de Bomhofsplas overgedragen aan de holding waar ook Blauwvinger Energie als aandeelhouder in zit. Kees: “Dat verliep goed, ondanks dat dit voor iedereen nieuw was. We troffen het erg met een grote achterban in de coöperatie, die goed meedacht en veel expertise op tafel bracht. Maar ook de welwillendheid van GroenLeven, Energiefonds Overijssel en de gemeente Zwolle, die het ons gunden, heeft dit mogelijk gemaakt.”
Ambitie
Inmiddels is Blauwvinger Energie uitgegroeid tot een belangrijke partner voor verduurzaming voor de gemeente Zwolle. Kees: “Met zo’n drijvend zonnepark in het bezit tel je écht mee. Met de opgedane kennis denken we nu ook mee in andere duurzame initiatieven in de gemeente. Maar daarnaast kijken we ook zelf naar hoe we nog meer groene energie kunnen leveren en hoe we nog meer projecten kunnen realiseren. Zo is het gebied rondom de Bomhofsplas door de gemeente aangewezen als zoekgebied voor windenergie. Wij hebben daar het drijvende zonnepark al liggen, dus er zijn ongetwijfeld mogelijkheden om de handen ineen te slaan. Met cable pooling, wellicht. Er ligt immers al een kabel. Zo kun je, ondanks congestie op het net, efficiënt meer duurzame energieprojecten ontwikkelen.”
Dat vindt Kees een goed voorbeeld van de rol die de energiecoöperatie in de energietransitie moet gaan nemen. “We moeten zorgen dat we zoveel mogelijk zelfvoorzienend gaan worden, en dat gaat lukken met dit soort samenwerkingen. Bovendien kun je als eigenaar van zo’n drijvend zonnepark meer ambities stellen. Wat zijn bijvoorbeeld de mogelijkheden voor het gebruik van batterijen of thermische energie uit oppervlaktewater op die locatie? Daarbij betrekken we zoveel mogelijk andere stakeholders zoals de gemeente en ondernemers, want door samen te werken aan het gezamenlijke doel, kunnen we nog betere resultaten halen en meer mogelijkheden op tafel krijgen.”
Iedereen winnaar
Als Kees kijkt naar het draagvlak voor duurzame initiatieven in de samenleving, vindt hij dat er nog wel wat werk aan de winkel is. “Draagvlak, het blijft een raar fenomeen. Je zou zeggen dat door de geopolitieke gebeurtenissen duurzame initiatieven door lokale bewoners uit de grond zouden schieten, maar toch blijft het sentiment van tegenstanders overheersen. Dat trekt de lokale politiek zich soms iets te veel aan en wordt soms zelfs gesteund. De media spelen hierin ook een wisselende rol en weten soms niet welke kant te belichten. Maar er zou één ding glashelder moeten zijn: dit is de tijd dat mensen duurzame energiebronnen zouden moeten willen.”
“Daarom moet de politiek in de komende tien jaar spierballen laten zien,” zegt Kees. “We moeten van het aardgas af, punt. Bijt daarom door, stel duidelijke doelen, maar neem vooral ook concreet actie. Die Regionale Energiestrategieën zitten nu nog vooral vol plannen, maar steek nu de handen uit de mouwen en onderneem de acties die nodig zijn. Laat als overheid, bedrijfsleven én particulier zien dat je stappen gaat zetten.”
“Met alle uitdagingen die bij de energietransitie komen kijken, is het geen makkelijke opgave,” stelt Kees. “We hebben honderdvijftig jaar lang de boel flink opgestookt, maar we hebben inmiddels ook vijftig jaar kennis over de effecten hiervan op het klimaat en de mogelijke oplossingen. Maak daar gebruik van en zie de urgentie. Iedereen zal de handen uit de mouwen moeten steken, maar je moet vooral samenwerken. Wijs niet naar elkaar, maar pak het samen op. Dan is iedereen een winnaar.”
Dit artikel werd eind 2022 gepubliceerd in het Groendoen Magazine.
Groendoen-magazine nu beschikbaar!
Omdat het delen van kennis van groot belang is voor het versnellen van de energietransitie, wordt het Groendoen-magazine landelijk verspreid onder relaties, partners, NGO’s en beleidsmakers op zowel landelijk, regionaal als lokaal niveau. Ook is deze vanaf nu gratis verkrijgbaar via onze kennisbank. Wij wensen u veel leesplezier!