Olof van der Gaag, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie, is hoopvol gestemd over het halen van onze klimaatdoelen. “Als we 25 jaar eerder in dit tempo waren begonnen, gingen we fluitend naar de finish in Parijs. We staat nu niet stil, maar het moet de komende tien jaar twee keer zo snel als de afgelopen tien jaar. We gaan het halen, zeker door een essentiële verandering van de laatste tijd: fossiele energie heeft zijn betrouwbaarheid verloren.”
De afgelopen tien jaar heeft Nederland niet stilgezeten. “Als we tien jaar terugkijken, is dat bijna het moment dat het Energieakkoord getekend werd. Toen begon de serieuze fase van de energietransitie. De afgelopen tien jaren worden voor mij voornamelijk gekenmerkt door de doorbraak van zonne- en windenergie,” aldus Olof. “Het zijn de dominante pijlers van de energietransitie. We hebben de meeste zonnepanelen per hoofd van de bevolking van Europa en we zijn beter in offshore wind dan welk land ook. En ook voor windenergie op land liggen er nog veel kansen.”
De vreselijke oorlog in Oekraïne heeft ook de energiewereld op zijn kop gezet. Olof: “Wat ik vooral het laatste half jaar zie, is dat de energietransitie niet alleen meer wordt gedreven door klimaatambities, maar dat daar onafhankelijkheid als belangrijke drijfveer bij is gekomen. Enerzijds omdat we onafhankelijk van Poetin willen worden, maar ook omdat mensen en bedrijven de energievoorziening zoveel mogelijk in eigen hand willen nemen. Ik denk dat de energietransitie veel krachtiger wordt als deze op meerdere motivaties rust. Veel Nederlanders liggen wakker van het klimaat, en degenen die dat nog niet doen, liggen wakker van afhankelijkheid en onzekerheid.”
“Voor veel Nederlanders geldt nu ook: liever koud dan fout. Dus liever de verwarming een graadje lager dan de oorlogskansen van Poetin sponsoren. Ik volg een website met een verschrikkelijke teller: sinds de oorlog in Oekraïne heeft de Europese Unie aan Rusland meer dan honderd miljard euro overgemaakt voor fossiele brandstoffen. Dat vind ik echt verschrikkelijk en dat laten we gewoon gebeuren. Die honderd miljard moet zo snel mogelijk naar nul. En dat kan. Er is namelijk iets heel basaals gebeurd: fossiele energie heeft zijn betrouwbaarheid verloren. Het leek altijd alsof ‘wij van duurzaam’ continu moesten bewijzen dat we betrouwbaar zijn en alsof ‘fossiel’ een baken van rust en degelijkheid was. Nu blijkt deze ‘fundamentele zekerheid’ geen zekerheid te zijn. Ik denk dat dat een enorme psychologische gamechanger is ten gunste van de energietransitie.”
“Omdat we veel sneller moeten, kunnen we opties niet meer uitsluiten. Die luxe hebben we niet meer. Als het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change, red.), toch wel de oppergod van het klimaatinzicht, met een rapport komt over hoe snel de uitstoot naar beneden moet, dan loopt de hele fanfare van de groene beweging naar buiten en omarmt iedereen dat. Maar als het IPCC vervolgens naar buiten brengt welke technieken er nodig zijn om dat te bereiken, dan blijft de fanfare van de groene wereld toch in de loods binnen staan. Er zijn altijd wel partijen die twee of drie opties niet willen, maar de tijd van ‘niet willen’ is er gewoonweg niet meer. Daarnaast hebben we altijd heel sterk gestuurd op vrijwilligheid en financiële stimulans. Het nadeel van vrijwilligheid is dat je afhankelijk bent van individuele keuzes. In het begin van een transitie is dat juist goed, maar we moeten als een speer naar de eindfase en dat kan nu alleen nog maar als we met verplichtingen komen. Dus echt verplichtingen voor het uitfaseren. Dat is een cultuurbreuk, maar er zijn geen andere opties meer.”
Volgens Olof is daarnaast politieke daadkracht essentieel om de energietransitie te laten slagen. “Bij de start van het kabinet was er meer aandacht voor het klimaat dan ooit. Ik ben in de loop van de tijd wel minder gaan letten op welke doelstellingen politici stellen en meer gaan letten op de echte maatregelen die zij nemen. Doelstellingen zijn gratis, maar het gaat om de maatregelen. Consequent beleid voeren om doelen te halen, is essentieel. De huidige situatie heeft er helaas voor gezorgd dat minister Jetten een belangrijk deel van de tijd is veranderd in een gasminister. Ik zie dat er heel veel aandacht wordt opgeslokt door de gascrisis en dat de energietransitie daardoor zakt in aandacht. Waar je dat heel scherp zag, was met Prinsjesdag. Toen kwamen de eerste cijfers van het PBL (Planbureau voor de Leefomgeving, red.) naar buiten met betrekking tot de vraag of we op klimaatgebied nog op koers lagen. Dat was niet zo, helaas conform de traditie, en ik had gehoopt dat deze regering zou breken met deze traditie. De CO2-reductie kwam uit op 39% tot 50% in 2030, terwijl het doel 60% is. Daar zit je dus gewoon flink onder, met nog maar zeven jaar te gaan. Van een regering die echt kort op de bal zit, had ik dan ook een Kamerbrief verwacht met daarin extra maatregelen om dit recht te trekken. Die Kamerbrief kwam er nog niet. Er is wel een commissie aangesteld die advies uit gaat brengen over het nemen van extra maatregelen, maar die commissie komt pas over een half jaar met dat advies. Ik hoop van harte dat de regering dit recht weet te trekken, maar de tijd tikt.”
In die zeven jaar komt daar een extra uitdaging bij. Uit het rapport ‘Alles uit de kast’ van de werkgroep Extra Opgave, waar Olof voorzitter van was, blijkt dat de vraag naar duurzame elektriciteit in 2030 tot twee keer groter is dan het elektriciteitsverbruik bij afsluiting van het Klimaatakkoord in 2019. “Met onze normale manier van werken in Nederland is voldoen aan die stroomvraag niet haalbaar, want de doorlooptijden van grote projecten zijn acht tot tien jaar. Zonne- en windtrajecten kunnen snel, maar het uitbreiden van het net duurt veel langer. De doorlooptijden móeten dus korter.”
“Gelukkig is er een waaier aan duurzame opwekopties. Wind op zee speelt een grote rol met meer dan tien gigawatt aan extra vermogen. Zorg je ervoor dat je direct op zee waterstof maakt, dan kan daar meer vermogen aan worden toegevoegd. Ook in de Regionale Energiestrategieën zit nog ruimte voor meer zonne- en windenergie. We gaan uit van een groei van kleinschalige zonne-energie, de grootschalige inzet van batterijen en regelbaar vermogen door de ombouw naar CO2-vrije energiecentrales. Als je nagaat wat er allemaal moet gaan gebeuren: het is immens. Maar ik ben positief gestemd over het halen van onze klimaatdoelen de komende tien jaar. De push van klimaatverandering, de waaier aan opties, de kostenreducties en de betrouwbaarheid van duurzame energie zijn de drijfveren. Elk jaar organiseren wij Green Energy Day, de dag waarop de duurzame energie in Nederland ‘op’ is als we alles achter elkaar zouden gebruiken. Dat was dit jaar op 21 februari, vijf dagen later dan vorig jaar. Mijn overtuiging is dat de Green Energy Day over tien jaar ergens in juni is.”
Omdat het delen van kennis van groot belang is voor het versnellen van de energietransitie, wordt het Groendoen-magazine landelijk verspreid onder relaties, partners, NGO’s en beleidsmakers op zowel landelijk, regionaal als lokaal niveau. Ook is deze vanaf nu gratis verkrijgbaar via onze kennisbank. Wij wensen u veel leesplezier!
