Ga naar homepage
Zoeken

© 2025 groenleven.nl

Klimaatactivisten
Linda Steg, hoogleraar omgevingspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen

Gedragswetenschapper over klimaatverandering: “We kunnen het tij nog met elkaar keren.”

Geplaatst op 19 december 2023
Linda Steg, gedragswetenschapper

Linda Steg ziet het als een belangrijke opdracht: het wegnemen van misperceptie over hoe we als samenleving over de klimaat- en energietransitie denken. Steg, als hoogleraar omgevingspsychologie verbonden aan Rijksuniversiteit Groningen, schetst op basis van wetenschappelijk onderzoek een positiever beeld dan soms wordt gedacht over de bereidheid van de samenleving om tot een meer duurzame wereld te komen. Een aanzienlijk deel van de Nederlanders geeft om het klimaat en is intrinsiek gemotiveerd om die grootschalige systeemverandering te realiseren. Alleen, het moet wel mogelijk gemaakt worden.

Steg is ervan overtuigd dat het kan; dat we als samenleving in staat zijn om het tij op tijd te keren en daadwerkelijk tot een klimaat- en energietransitie te komen. Het is een fijne boodschap, naast de ook alarmerende en sceptische geluiden over hoe het de wereld vergaat tot die noodzakelijke klimaat- en energietransitie te komen. Waar tegenstanders van klimaatmaatregelen luid verkondigen dat er geen draagvlak bestaat voor de klimaattransitie of verkondigen dat klimaatverandering ver weg is of zelfs niet bestaat, blijkt uit wetenschappelijke onderzoeken van de hand van Steg en collega’s dat het grootste deel van de samenleving daar anders over denkt. Steg: “Het draagvlak voor klimaatmaatregelen is veel hoger dan gedacht. Mensen realiseren zich wel degelijk dat er wat moet gebeuren, dat het geen ver-van-hun-bed-show is en dat de gevolgen van klimaatverandering nu al merkbaar zijn. Ze hebben existentiële zorgen over wat er met de wereld gebeurt als we niet ingrijpen, ook voor hun kinderen.”

“Het draagvlak voor klimaatmaatregelen is veel hoger dan gedacht.”
Linda Steg, Hoogleraar omgevingspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen
Klimaatactivisten

Polarisatie

Een veel gehoord en gelezen woord in het klimaatdebat is ‘polarisatie’. Steg geeft aan dat onderzoek aantoont dat er veel minder polarisatie is binnen de klimaatdiscussie dan mensen zeggen of denken. Het onderwerp wordt vaak door media aangehaald door groepen tegenover elkaar te zetten, maar uiteindelijk is de overgrote groep voor klimaatbewuster handelen. “Media is geneigd – wat logisch is – om in berichtgeving diverse standpunten in een discussie naar voren te brengen. Klimaat is in die context een dankbaar onderwerp. Maar vaak is het zo dat die groepen aan de flanken eigenlijk relatief klein zijn als je naar de bevolking kijkt. Waardoor polarisatie als je het afpelt, erg meevalt.”

Geld niet altijd doorslaggevend

Een andere niet te onderschatten belangrijke reden die Steg aanhaalt, is dat de intrinsieke motivatie om duurzamer te handelen ook voortvloeit uit het feit dat het goed voelt om iets voor het milieu te doen, zonder dat daar dwang of een prikkel vandaan komt. De hoogleraar geeft aan dat deze factor meeweegt in hoe mensen tegen de klimaatdiscussie aankijken. Waar het idee vaak leeft dat geld of geldbesparing – ook als mensen ernaar gevraagd worden – het belangrijkste motief is om milieubewuster te worden, blijkt uit onderzoek dat ook andere motivaties een rol spelen, soms zelfs in sterkere mate. Zelfs bij de oorlog tussen Rusland en Oekraïne – waar de energierekening door een significante stijging van de vaste lasten volgens Steg zeker wel een factor was – speelde bijvoorbeeld ook mee dat consumenten tot verandering overgingen om ‘Poetin niet meer te steunen’.

Steg geeft ten aanzien van geld wel aan dat het voor mensen wel mogelijk moet zijn om tot duurzamer gedrag te komen: “Als iets heel duur is, dan gaat het voor mensen simpelweg niet. Maar wanneer die drempel wordt weggenomen, als het doenlijk wordt, zie je dus wel een grote neiging tot rekening houden met het milieu.”

Klimaatactivisten

Systeemverandering en leiderschap nodig Steg geeft aan dat een systeemverandering nodig is. Om dat te realiseren, moet op allerlei fronten tegelijk gehandeld worden. Hierbij hebben de overheid en bedrijven ook een belangrijke rol. Als het gaat om wetgeving, campagnes en simpelweg het goede voorbeeld geven. “Kijk hoe we met elkaar massaal binnen zo’n 5 jaar zijn overgestapt van kolenstook op gas, dat roken in openbare gebouwen niet meer mogelijk is, de elektrische auto en fiets een opmars maken. Bedrijven en organisaties die in hun beleid opnemen dat onder de 500 kilometer niet meer het vliegtuig kan worden gepakt. Maatschappelijke veranderingen die we met elkaar hebben gerealiseerd; mensen, overheden en bedrijven.”

Benadruk de winst, in plaats van het verlies

Om tot een tijdige klimaat- en energietransitie te komen, is volgens Steg een soortgelijke gemeenschappelijke verandering nodig: “Tegelijk opstaan.” Ze ziet graag dat de overheid leiderschap toont, met meer visie komt over met name hoe die verandering dan gerealiseerd kan worden. Dat ontbreekt nog te veel. Verder geeft Steg aan dat de beleving rondom klimaatbereidwilligheid groter wordt als mensen er meer van bewust zijn dat het ook allerlei positieve veranderingen met zich meebrengt. En niet alleen wat we verliezen. Consistentie in beleid ontbreekt nog vaak. Zo geeft de hoogleraar aan dat er nog steeds beleid wordt gemaakt dat klimaatverandering juist laat toenemen. Die prikkels de verkeerde kant op, maken het voor mensen verwarrend. De boodschap van Steg: stop met deze prikkels en maak nieuwe normen niet onderhandelbaar.

Groendoen-magazine nu beschikbaar!

Omdat het delen van kennis van groot belang is voor het versnellen van de energietransitie, wordt het Groendoen-magazine landelijk verspreid onder relaties, partners, NGO’s en beleidsmakers op zowel landelijk, regionaal als lokaal niveau. Ook is deze vanaf nu gratis verkrijgbaar via onze kennisbank. Wij wensen u veel leesplezier!

Meer nieuws