Ga naar homepage
Zoeken

© 2025 groenleven.nl

Bouw batterijopslag
Bram Klein Kranenbarg

Verplichting batterij bij zonneparken

Geplaatst op 28 november 2023
Bram Klein Kranenbarg

De verplichting van een batterij bij een zonnepark moet helpen bij het oplossen van de groeiende netcapaciteitsproblemen. Is dat echter uitvoerbaar, en nog belangrijker, is het een goed idee? Bram Klein Kranenbarg, strategiemanager bij GroenLeven, zet er vraagtekens bij. “Hoe logisch het ook klinkt, het is te kort door de bocht. Dit is niet de meest efficiënte en effectieve inzet van schaarse middelen in onze energietransitie.”

Lokalere prijsvorming

De congestieproblematiek van dit moment heeft grote consequenties voor de uitrol van zonneenergieprojecten. Vele staan klaar om gerealiseerd te worden, maar worden vertraagd vanwege een gebrek aan netcapaciteit. “Wij kijken volop naar de mogelijkheden waarop het nog wel kan”, vertelt Klein Kranenbarg. “Zonne-energie wordt nog wel eens gezien als de probleemveroorzaker, maar kan juist een belangrijke rol spelen in de oplossing. We onderzoeken bijvoorbeeld samen met netbeheerders hoe zonne-energie slimmer kan worden afgetopt – smart curtailment. Als voorwaarde geldt dan wel dat prijzen lokaler tot stand komen. Op dit vlak worden nu initiatieven uitgerold zoals GOPACS, het digitale portaal voor het aanbieden van flexibel vermogen in congestiegebieden. Een systeem met hernieuwbare energie is inherent verbonden aan het continu wisselende karakter van zonne- en windenergie. Energieopslag kan dat effect ondervangen en dat hoeft niet per se op de locatie waar de energie wordt opgewekt.”

Vele batterijprojecten

GroenLeven realiseerde een drijvend zonnepark op een voormalige zandwinplas bij Sellingen in Groningen. Met ruim 40 megawattpiek is het de grootste Europese installatie in haar soort. Op dit moment wordt er een batterij bijgeplaatst met een vermogen van 15 megawatt en een opslagcapaciteit van 30 megawattuur. Deze zal eind dit jaar operationeel zijn als full-merchant systeem en bijdragen aan het ontlasten van het elektriciteitsnet. Hier houdt het echter niet op voor GroenLeven. Het bedrijf heeft zich als doel gesteld om 2.000 megawatt aan flexibel batterijvermogen online te hebben in 2030 en is daarmee goed onderweg.

Weinig tijd

Nederland staat voor een gigantische opgave om zijn klimaatambities te halen. Het aandeel hernieuwbare energie gaat nog flink toenemen. Om die groei te faciliteren, moeten enorme volumes opslagcapaciteit worden gerealiseerd in weinig tijd. TenneT verwacht in 2030 alleen al 9 gigawatt aan vermogen nodig te hebben voor het hoogspanningsnet in Nederland. Netbeheer Nederland gaat in zijn hoogste scenario uit van 19 gigawatt voor het hele energiesysteem. Branchevertegenwoordiger Energy Storage NL komt in haar studie op een soortgelijk getal uit en verwacht dat er 20 gigawatt nodig is tegen het einde van dit decennium. Dat zijn serieuze verwachtingen voor een sector die aan het begin van zijn ontwikkeling staat, constateert Klein Kranenbarg. Afgezien van een aantal initiële projecten is batterijopslag nog onontgonnen terrein in Nederland.

Kat uit de boom

Klein Kranenbarg: “Letterlijk elke stap in het proces is nieuw en vergt nu nog meer tijd en aandacht dan bij volwassen markten als grootschalige zonne- en windenergie. Gemeenten zijn in afwachting van richtlijnen vanuit het Rijk waardoor vergunningsprocedures stilliggen. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de grootste bottleneck voor de uitrol van opslag: de transportkosten. In Nederland worden batterijsystemen gezien als energieverbruikers waardoor hoge transportvergoedingen moeten worden betaald. Dat terwijl batterijen juist bijdragen om de transportkosten van het elektriciteitssysteem te verminderen. Landen zoals Duitsland, België en Polen rekenen geen transportkosten voor batterijen. Ook buiten de EU, zoals in het Verenigd Koninkrijk en Zwitserland, zijn batterijen niet aan transportkosten onderhevig.’

 

“De benodigde batterijen kan je namelijk efficiënter en effectiever inzetten om congestie op te lossen.”
Bram Klein Kranenbarg, Strategiemanager GroenLeven

Politieke klap

De maatregel ten aanzien van het verplichten van batterijen is vooralsnog geen zekerheid door de val van het kabinet en de aanstaande verkiezingen. Maar is een verplichting voor batterijopslag bij zonneparken überhaupt een goed idee? “Wij denken van niet”, aldus Klein Kranenbarg, “De benodigde batterijen kan je namelijk efficiënter en effectiever inzetten om congestie op te lossen.” Dure systemen, schaarse grondstoffen Netcongestie is ook niet overal, benadrukt hij. “Het kan zo zijn dat er een grote afnemer van elektriciteit, bijvoorbeeld een fabriek, overdag zoveel stroom afneemt dat een potentieel zonne-energiesysteem alle geproduceerde stroom direct kan invoeden. In zo’n geval is het dus overbodig om een batterij te plaatsen. Andersom kan er in de buurt van een nieuwbouwwijk met veel zonne-energie op het dak juist wel een grote opslagbehoefte zijn. Een batterij kan dus zeker helpen om congestie op te lossen, maar zomaar verplichten lijkt onverstandig. Daarnaast, we hebben het over het toepassen van dure systemen met diverse kritieke grondstoffen waar wereldwijd veel vraag naar is. Die wil je zo effectief mogelijk inzetten om de energietransitie te versnellen. En dat is niet per se altijd het geval met load shifting, oftewel uitgestelde levering, door verplichte batterijen bij zonneparken, wat de kern van deze maatregel is.”

Niet de optimale weg

Batterijen zijn een enabler van de energietransitie door verschillende diensten te leveren aan het elektriciteitsnet, stelt Klein Kranenbarg. De markt voor die diensten is complex en opgesplitst in verschillende deelmarkten, waaronder de onbalans-, day-ahead en reservecapaciteitsmarkt. Als een batterij vrij kan handelen, wordt die logischerwijs ingezet waar de toegevoegde waarde het hoogst is. Moeten batterijsystemen bij zonneparken verplicht worden ingezet voor uitgestelde levering, dan worden ze gelimiteerd tot het leveren van één dienst. En die heeft niet per definitie de hoogste toegevoegde waarde voor het elektriciteitsnet, benadrukt Klein Kranenbarg. Waarom wordt er dan toch ingezet op batterijopslag bij zonneparken?

Goed te verkopen

Klein Kranenbarg: “Dat is een goede vraag. Dit plan verhoogt de complexiteit en maakt het daarmee moeilijker om zonne-energieprojecten te realiseren voor een sector die toch al onder druk stond. De complexiteit en kosten van projecten zijn toegenomen, de stimuleringsmaatregelen zijn fors teruggeschroefd, de overheid stelt steeds strengere eisen en sluit zelfs opties uit. De levensvatbare projecten die overblijven, krijgen dan ook nog eens te maken met netcongestie. Batterijen kunnen helpen, maar dan moeten die wel zo effectief mogelijk worden ingezet. Als ze gelimiteerd worden tot gebruik voor uitgestelde levering, is stimulering noodzakelijk. Een verplichte batterij bij ieder zonnepark klinkt in eerste instantie logisch en als een eenvoudige oplossing, maar dat is het niet altijd. Het is al met al kort door de bocht.

“Batterijtechniek en -toepassingen zijn bewezen, maar de markt is nog niet volwassen.”
Bram Klein Kranenbarg, Strategiemanager GroenLeven

Wat zijn volgens hem dan wel acties die moeten worden ondernomen? Hij wijst allereerst op de eerder genoemde barrière voor verdere uitrol van batterijen – hoge transporttarieven – en het mogelijk maken van cable pooling voor opslag- en conversiesystemen.

Prille fase

“Zoals gezegd is deze kwestie al opgelost in andere Europese landen,” aldus Klein Kranenbarg. “Daar zijn grote batterijsystemen nu gemeengoed, of worden dat snel. In ons land vereist dit een hervorming van de tarievencode elektriciteit. Maar dit gaat naar verwachting van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) nog jaren duren, tijd die we niet kunnen missen. Daarnaast is het essentieel dat er een lokale markt ontstaat om congestie op te lossen. Waar congestie een lokaal probleem is, moeten zowel leveranciers als afnemers – en dus ook batterijen – een prikkel krijgen om daarnaar te handelen. Ook niet-gegarandeerde aansluit- en transportovereenkomsten (non-firm ato’s), waarbij er tegen betaling niet geleverd wordt als het net vol zit, kunnen bijdragen. Voorwaarde is dan wel dat dit soort overeenkomsten financierbaar zijn. Cable pooling van zonne- en windenergie is al toegestaan, het zou helpen als dat ook in de combinatie met batterijen kan.”

“Nederland verkeert kortom nog in een prille fase. Batterijtechniek en -toepassingen zijn bewezen, maar de markt is nog niet volwassen. Dat zie je ook terug in grote voorzichtigheid bij alle betrokkenen. Er is kortom heel veel mogelijk, alle zeilen moeten worden bijgezet, maar het verplichten van batterijen bij zonneparken is geen goed idee.”

Het originele artikel is geschreven door Marco de Jonge Baasen verscheen in de september 2023-editie van Storage Magazine.

Groendoen-magazine nu beschikbaar!

Omdat het delen van kennis van groot belang is voor het versnellen van de energietransitie, wordt het Groendoen-magazine landelijk verspreid onder relaties, partners, NGO’s en beleidsmakers op zowel landelijk, regionaal als lokaal niveau. Ook is deze vanaf nu gratis verkrijgbaar via onze kennisbank. Wij wensen u veel leesplezier!

Meer nieuws